|
زمانی تصور می‌شد که رژیم‌های غذایی نقشی در مرگ‌های ناشی از سرطان ندارند. امروزه محققان ثابت کرده‌اند که رژیم غذایی روزانه افراد نقش مهمی در پیشگیری، بروز و درمان انواع سرطانها ایفا می‌کند. با پذیرش این حقیقت که انسان هر روزه ملزم به مصرف غذا می‌باشد و به دلیل تعداد و تنوع سرطانهایی که بطور بالقوه با رژیم غذایی در ارتباط هستند، می‌توان گفت که در حدود یک سوم سرطانهایی که در نهایت منجر به مرگ می‌شوند با آنچه که می‌خوریم در ارتباط هستند. تاثیر تحولاتی که امروزه در نوع زندگی و عادات غذایی مردم صورت گرفته است را نمی‌توان در ایجاد چنین بیماری‌هایی نادیده گرفت.
بدون شک استعداد ابتلا به سرطان در افراد مختلف به دلیل تفاوت‌های زمینه‌ای و ذاتی با یکدیگر متفاوت است و علاوه بر ویژگی‌های وراثتی، عوامل بیرونی نیز در ایجاد سرطانها تاثیر بسزایی دارند. با وجود شیوع روزافزون سرطان در سراسر دنیا هر روزه خبرهای امیدوار کننده‌ای درباره این بیماریها می‌شنویم. اگر نمی‌توانیم در عوامل محیطی خود تغییری ایجاد کرده و یا اگر نمی‌توانیم بر محیط زیست و عوامل تهدیدکننده موجود در آن غلبه کنیم، اما می‌توانیم با اصلاح و متعادل ساختن الگوهای غذایی خود در طول زندگی احتمال ابتلا به سرطان را در خود به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش دهیم.
مطالعه جمعیت‌هایی که از یک منطقه به منطقه دیگر مهاجرت می‌کنند و در نتیجه مهاجرت، فرهنگ غذایی خود را نیز تغییر می‌دهند، نشان داده است که این مردم در اثر تغییر الگوی غذایی و پذیرش الگوی جدید، در معرض ابتلا به سرطانهای شایع در منطقه قرار می‌گیرند.
بین تغذیه و رژیم غذایی با سرطان ارتباطی پیچیده وجود دارد. غذایی که می‌خوریم به طور بالقوه می‌تواند حاوی مواد سرطان‌زا و پیش‌ساز سرطان و یا بالعکس دارای مواد ضدسرطانی باشد.
ماهیت سرطان و ارتباط آن با رژیم غذایی در مناطق مختلف متفاوت است. از این رو نمی‌توان دستورالعمل‌های یکسان را برای تمام مردم پیشنهاد کرد. به طور مثال در کشورهای صنعتی شمال آمریکا و اروپا مشکل بیش‌بود تغذیه‌ای (over nutrition) در بروز سرطانها مطرح می‌باشد و بنظر می‌رسد که رژیم‌های پرچربی و پرکالری رایج در این کشورها با شیوع روزافزون انواع مختلف سرطانها در ارتباط باشد. در مقابل، ماهیت مشکل در کشورهای در حال توسعه اساساً متفاوت است. آنچه که در این کشورها مساله‌ساز می‌باشد کمبودهای تغذیه‌ای (Under Nutrition) و محدودیت تنوع در الگوی غذایی است. در چنین الگویی میزان ویتامین‌ها و مواد مغذی که برای سلامت افراد ضروری هستند ناکافی است. علاوه بر آن مشکلات مربوط به انبار و نگهداری غذا نیز کیفیت غذای مصرفی این مردم را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
تفاوت در ماهیت رابطه سرطان و رژیم غذایی بین ملل مختلف ایجاب می‌کند که دستورالعمل‌های اجرایی برای هر ملتی با توجه به خصوصیات آن جمعیت پیشنهاد شود. در ادامه خلاصه‌ای از دستورالعمل‌های توصیه شده توسط سازمان‌های حمایتی، محققان، آژانس‌های دولتی و ارگان‌های بهداشتی که قابل استفاده برای عموم مردم می‌باشد، آورده شده است.
۱) رژیمی‌متنوع داشته باشید. به خاطر داشته باشید که مواد مغذی مورد نیاز شما تنها از یک یا دو منبع تامین نشود. در رژیم روزانه خود از تمام گروه‌های غذایی: میوه‌ها، سبزیها، غلات، گوشت، محصولات لبنی و… استفاده کنید.
۲) وزن خون را همواره در حد متعادل نگهدارید. چاقی عامل اصلی بوجود آورنده بسیاری از بیماریها از قبیل بیماریهای قلبی، عروقی، فشارخون، دیابت و زمینه‌ساز بعضی از سرطانها است.
۳) مصرف چربی زیاد، غذاهای حاوی چربی اشباع شده و کلسترول را محدود کنید. رژیمی‌که چربی آن بالاست می‌تواند خطر ابتلا به سرطانهای پستان، پروستات، کولون و رکتوم را افزایش دهد.
۴) میزان غذاهای نشاسته‌ای و فیبری را در رژیم خود افزایش دهید. به آسانی می‌توان مقدار نشاسته و فیبر رژیم را با خوردن میوه‌ها، سبزیها، سیب‌زمینی، دانه‌ها، نان‌ها و غلات کامل افزایش داد. یک رژیم پرفیبر احتمال ابتلا به سرطان کولون و رکتوم را کاهش می‌دهد.
۵) مصرف شیرینی را محدود کنید. الگوهای غذایی حاوی شیرینی و غذاهای شیرین، اغلب پرچرب، با کالری زیاد و تهی از مواد مغذی و معدنی می‌باشند که چنین رژیمی‌زمینه‌ساز بروز بعضی از سرطانها است.
۶) نمک رژیم غذایی خود را تا حد ممکن کاهش دهید.
۷) مصرف نوشابه‌های الکلی را قطع کنید. مصرف الکل می‌تواند منجر به سرطان دهان، حلق، مری و کبد شود. میزان ابتلا به سرطان در الکلی‌هایی که سیگار می‌کشند چندین برابر است.
● چه غذاهایی را انتخاب کنیم؟
با انتخاب و گنجاندن غذاهای زیر در الگوی غذایی روزانه خود می‌توانید احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهید.
ـ فیبر غذایی: فیبر قسمتی از ساختمان سلول گیاهی است که دستگاه گوارش انسان قادر به هضم آن نمی‌باشد. فیبر به حرکت غذا در لوله گوارش و دفع ضایعات آن از بدن و در نتیجه حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند. داشتن رژیمی‌که میزان فیبر آن بالا و چربی آن پایین باشد، احتمال ابتلا به سرطان کولون و رکتوم را می‌کاهد. میزان مصرف فیبر در جوامع امریکایی ۱۱ گرم در روز می‌باشد که به توصیه انستیتو بین‌المللی سرطان NCI این میزان باید به ۳۰ ـ ۲۰ گرم در روز افزایش یابد. NCI مصرف بیش از ۳۵ گرم فیبر در روز را توصیه نمی‌کند زیرا مصرف بیش از این میزان می‌تواند اثرات نامطلوبی به وجود آورد.
برای یافتن فیبر مورد نیاز، به جای مکمل‌های فیبری مصنوعی، از منابع غذایی غنی از فیبر استفاده کنید. به این منظور انواع نان ها، ماکارونی‌ها و غلات تصفیه نشده را در رژیم خود بگنجانید. سعی کنید مصرف محصولاتی که از آردهای تصفیه شده ساخته می‌شوند را کم کنید.
سیب درختی، هلو، گلابی و حتی سیب‌زمینی را با پوست و محصولاتی که از آردهای تصفیه شده ساخته می‌شوند را کم مصرف کنید. لوبیا و نخود پخته منابع بسیار خوبی از فیبر هستند. غذاهای پرفیبر معمولا چربی پایینی دارند.
ـ در رژیم غذایی روزانه خود تا حد امکان از گوشت‌های کم چرب استفاده کنید. قبل از این که گوشت را بپزید تمام چربی‌های قابل رویت آن را جدا کنید و دور بریزید و اگر چربی باقی ماند، قبل از خوردن آن را جدا کنید. مصرف ماهی را افزایش دهید. گوشت سفید را به جای گوشت قرمز استفاده کرده و قبل از پخت، پوست و چربی آن را جدا کنید.
ـ میوه‌ها و سبزیها را جایگزین تنقلات سرخ‌شده و پرچرب کنید.
ـ به جای مواد لبنی پرچرب (شیر کامل، خامه، سرشیر و…) از محصولات لبنی کم‌چربی استفاده کنید. این گروه از مواد غذایی منابع خوبی از پروتئین، ویتامین‌ها و مینرال‌ها (مواد معدنی) به ویژه کلسیم هستند که برای حفظ سلامت فرد مفید می‌باشند.
ـ مصرف غذاهای حاوی ویتامینA ، بتاکاروتن و ویتامینC احتمال ابتلا به سرطانها را کاهش می‌دهند. میوه‌ها و سبزی‌های زیادی وجود دارند که دارای مواد فوق می‌باشند. سعی کنید در رژیم غذایی روزانه خود از سبزی‌های برگی شکل سبز تیره، زرد و نارنجی و میوه‌ها بویژه مرکبات استفاده کنید.
ـ سبزی‌های خانواده کلم اغلب کاهش دهنده احتمال ابتلا به انواع سرطانها هستند. این سبزیها منابع خوبی از فیبر، ویتامین‌ها و مینرال‌ها می‌باشند. از این خانواده می‌توان به کلم چینی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم پیچ، گل‌کلم و کلم‌قمری اشاره کرد.
● تغییر عادات غذایی
ـ لزومی ندارد که شما برای حفاظت خود در مقابل حمله سرطان، غذاهایی را که دوست دارید کنار بگذارید. به جای آن سعی کنید در اغلب موارد غذاهایی را انتخاب کنید که احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهند و مصرف غذاهایی را که احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهند محدود کنید.
ـ سعی نکنید که عادات غذایی خود را یک شبه تغییر دهید. میوه‌ها و سبزیها را به تدریج و در طول یک دوره چند هفته‌ای به رژیم خود اضافه کنید.
ـ سعی کنید هر بار که به خرید می‌روید یکی از مواد غذایی پرچرب را با مشابه کم‌چرب آن جایگزین کنید.
ـ به جای مواد غذایی که از آردهای تصفیه شده و غلات فرآینده شده درست شده‌اند مانند نانهای سفید، از محصولاتی با آرد کامل و غلات کامل استفاده کنید.
ـ از روش‌هایی برای پخت غذا استفاده کنید که نیازی به افزودن روغن نداشته باشد. مانند تنوری کردن، بخارپز کردن و آب‌پزکردن.
ـ در روش‌هایی مانند کباب‌کردن و بریان‌کردن از تماس غذا با دود جلوگیری کنید. تماس غذا با دود می‌تواند منجر به تولید مواد سرطان‌زا در غذا شود.
ـ سعی کنید غذا را قبل از کباب یا بریان کردن در فویل بپیچید و آن را از منبع حرارتی دور نگهدارید تا مدت زمان پخت طولانی‌تر شود.
ـ سعی کنید با توجه به برچسب غذاها و میزان چربی، کالری و فیبر در آنها، برای هر روز خود یک برنامه غذایی تنظیم کنید.
سرطان خون
سرطان خون بیماری است که هم بزرگترها و هم کودکان ممکن است به آن مبتلا شوند. سرطان خون از مغز استخوان شروع شده و سپس در کل بدن پخش می شود .
● سرطان خون چیست؟
عوامل و احتمالات سرطان خون
انواع سرطان خون
سرطان خون بیماری است که شکل سلولهای خونی را در بدن تغیپر می دهد، سرطان خون نوعی از سرطان می باشد که به فراوانی گلبولهای سفید خون در بدن اثر می گذارد . سرطان خون از مغز استخوان شروع می شود و به جاهای دیگر بدن پخش می شود .سرطان خون هم در بزرگسالان و هم در کودکان می تواند شروع و گسترش یابد و در این مرحله جلوگیری و متوقف کردن این بیماری مفهومی ندارد.
علل سرطان خون مشخص نشده اما محققین معتقدند سیگار کشیدن عاملی برای ۲۰ درصد از انواع سرطان های خون که بزرگسالان را تحت تاثیر می گذارد و به آن سرطان خون حاد (AML) می گویند . در معرض پرتو افشانی قرار گرفتن نیز یکی دیگر از عوامل گسترش سرطان خون می باشد .
● یک مرور کلی بر خون
برای درک کامل سرطان خون ، اندکی آشنایی با خون و اجزای آن کمک بسیار بزرگی خواهد بود .
▪ برای درک کامل سرطان خون ، اندکی آشنخون از بخش های متفاوتی تشکیل یافته :
ـ گلبولهای قرمز خون
ـ گلبولهای سفید خون
ـ پلاکتهای خون
ـ مغز استخوان
ایی با خون و اجزای آن کمک بسیار بزرگی خواهد بود .
● گلبولهای قرمز خون
اکسیژن به کمک گلبولهای قرمز خون ، از شش ها به سایر اجزای بدن راه می یابد.
همچنین یکی دیگر از وظایف گلبولهای قرمز حمل دی اکسید کربن می باشد . دی اکسید کربن یک فراورده هدررفته سلولها می باشد . در شرایطی که گلبولهای قرمز کم باشد کم خونی ( آنمی ) گفته می شود .آنمی باعث ایجاد خستگی و کوفتگی ، کوتاه شدن تنفس و ضعف عمومی می شود .
● گلبولهای سفید خون
گلبولهای سفید خون با عفونتهای خارج از بدن ، باکتریها و میکربها مبارزه می کنند .
● پلاکتهای خون
در زیر میکروسکوپ پلاکتهای خون شبیه صفحات مسطحی "plate" هستند به همین دلیل پلاکت "platelets" نامیده اند . پلاکتها در زمان ضربه دیدن یا بریده شدن از خونریزی جلوگیری می کنند . پلاکتها بخشها و تکه های ریزی هستند که از شکستن سلولهای مغز استخوان بوجود آمده اند .
● مغز استخوان
مغز استخوان ماده ای نرم و اسفنجی شکل است که داخل استخوانها یافت می شود. مغز استخوان همانند کارخانه ای برای تولید انواع سلولهای خون ( گلبولهای قرمز – گلبولهای سفید و پلاکتها ) بشمار می رود .وقتی بچه ای به دنیا می آید مغز استخوان در تمام استخوان ها یافت می شود ولی با رشد فرد تنها در استخوان های اصلی یافت میشود.
تمام سلولهای مغز استخوان از سلولها ، یاخته های مادر یا سلول پایه (Stem cell) بوجود می آیند که بعدها می توانند به انواع دیگر سلولهای خونی مانند نوعی از گویچه های سفید یک هسته ای خون یا سلولهای پایه ای مغز استخوان تبدیل شوند .
این سلولهای پایه ای با سلولهای پایه ای جنینی اشتباه نمی شود . سلولهای پایه ای جنینی بافت ها را تشکیل می دهند ولی این سلولهایی که به مورد آن می پردازیم فقط تغییرات یاخته ای دارند .
سرطان خون انواع متفاوتی دارد . اینکه چه نوع از سلولهای بدن بیش از اندازه در بدن زیاد شده اند نشانگر نوع سرطان خونی است که فرد با آن گریبانگیر است و در بدنش در حال توسعه می باشد . علائم سرطان خون بسیار زیاد است ولی در اینجا برای آشنایی، برخی از علائم هشدار دهنده را ذکر می کنیم :
ـ تب و لرز و نشانه های شبیه سرماخوردگی
ـ عفونتهای مکرر و عود آنها
ـ کبودی بیش از اندازه
ـ ضعف و خستگی مفرط
ـ ناتوانی انجام فعالیت های فیزیکی
ـ دردهای شکمی و احساس سیری
ـ ضعف و لاغری ممتد
ـ خونریزیای مکرر غیرطبیعی
ـ تورم و بزرگی حجم غده های لنفاوی، طحال و کبد
ـ احساس ناخوشی و ضعف عمومی
● علل و دلایل افزایش احتمال سرطان خون
سرطان خون بطماری است که در بخش نرم و اسفنجی شکل که مغز استخوان نامیده می شود ، شروع می شود . سرطان خون هم در بزرگترها و هم در کودکان ممکن است رخ بدهد. سرطان خون انواع مختلفی دارد. محققین دلائل مختلف و عوامل احتمالی بروز سرطان خون را شناسایی کرده اند :
۱- سن
۶۰ الی ۷۰ درصد مبتلایان سرطان خون افراد ۵۰ سال و بالای آن می باشند .
۲- سیگار کشیدن
سیگار کشیدن یکی از عوامل مرتبط با سرطان خون مخصوصا نوعی از سرطان خون بنام سرطان میلوئیدی ( myelogenous) یا AML می باشد . ماده سرطان زایی که در سیگار موجود است توسط شش ها جذب شده و سپس در رگهای خون جاری می شود. حدود ¼ موارد AML به دلیل کشیدن سیگار می باشد .
۳- در معرض بمب ها ی اتمی قرار گرفتن
یک نمونه از آن، بمباران ژاپن در جنگ جهانی دوم می باشد.
۴- سابقه شیمی درمانی یا پرتودرمانی در گذشته
درمان سرطانهای گذشته با شیمی درمانی یا پرتو درمانی بعدها احتمال افزایش سرطان خون را بالا می برد که این مورد سالها پس از درمان می تواند روی دهد. شیمی درمانی عامل مرتبطی با گسترش سرطان خون می باشد.
۵- ویروس سرطان خون سلولهای T انسان
ویروس سرطان خون سلولهای Tنوعی از ویروس است که سلولهایT انسان (نوعی از گلبولهای سفید خون ) را عفونی می کند . و باعث سرطان خون می شود. این نوع ویروس از طریق سرنگ یا سوزن یعنی انتقال خون، روابط جنسی یا از مادر به فرزند یا هنگام شیردهی انتقال می یابد .
۶- سندرم میلدیپلاستیک Myelodysplasctic
سندرم میلدیپلاستیک Myelodysplasctic نوع بیماری خونی است که احتمال ابتلا به سرطان میلوئیدی را در افراد افزایش می دهد.
۷- سندرم داون Downs Syndrome
همچنین افراد مبتلا به سندرم داون بیشتر احتمال ابتلا به سرطان خون دارند.
● نگاه اجمالی به انواع سرطان خون
سرطان خون بیماری است که شکل سلولهای خونی را در بدن تغییر می دهد. سرطان خون نوعی از سرطان می باشد که از مغز استخوان شروع می شود و به فراوانی گلبولهای سفید خون در بدن اثر می گذارد. سرطان خون به ۴ نوع متفاوت تقسیم می شود. اولین نوع آن سرطان حاد و مزمن است .
۱- سرطان مزمن خون Chronic Leukemias
در این نوع سرطان ، سلولهای به طور غیرمعمول و غیرطبیعی بزرگ می شوند و رشد می کنند. سلولها برای مدت طولانی بزرگ می شوند و روی هم انباشته می شوند. در این نوع سرطان ،سلولها به آرامی رشد می کنند.
۲- سرطان حاد خون Acute Leukemias
از سوی دیگرسرطان حاد خون از سلولهای تکامل نیافته آغاز می شود سلولهای تکامل نیافته سلولهای جوانی هستند که همچنان تقسیم می شوند . در این نوع سرطان، سلولها مانند سلولهای همتای طبیعی خود از تقسیم بندی باز نمی ایستند . دو نوع باقی مانده سرطان خون به دو نوع سلولهایی که سرطان خون از آنجا آغاز می شود مربوط می شود .
۳- سرطان میلوئیدی
سرطان میلوئیدی از سلولهای میلوئیدی آغاز می شود. این نوع سرطان می توان حاد یا مزمن باشد که سرطان میلوئیدی مزمن (CML) و سرطان میلوئیدی حاد(ALL) نامیده می شود.
۴- سرطان لنفوئیدی (lymphocytic) یا لنفوبلاستی ( lymphoblastic)
سرطان لنفوئیدی از سلولهای به نام لنفوبلاستها در مغز استخوان آغاز می شود . این نوع سرطان می توان حاد یا مزمن باشد که سرطان لنفوئیدی مزمن (CLL) و سرطان لنفوئیدی حاد(ALL) نامیده می شود. |
|
